Sposoby poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjentów

Przez

9 kwietnia 2018

634

Sposoby poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjentów — EveryPixel.com

W ostatnich latach, dzięki większej dostępności doustnych leków przeciwnowotworowych, zwiększyła się możliwość prowadzenia terapii onkologicznej w środowisku domowym. Warunkiem niezbędnym skuteczności takiej formy leczenia jest sumienne przestrzeganie przez pacjentów zaleceń terapeutycznych. Pomimo preferowania przez chorych takiej drogi podania leków często pojawiają się problemy ze stosowaniem ich zgodnie z zaleceniami medycznymi.

Brak jest uniwersalnego sposobu rozwiązania problemu nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjenta. Podejmowane przez personel medyczny działania, mające na celu pomoc choremu w prawidłowym przyjmowaniu leków, powinny być zindywidualizowane oraz obejmować różne rodzaje interwencji. Dzięki takiemu podejściu większa jest szansa, że chory będzie w stanie postępować zgodnie z zaleceniami.

Od momentu podjęcia decyzji o rozpoczęciu terapii, która będzie kontynuowana w warunkach domowych, należy wdrożyć interwencje, które przyczynią się do jak najpełniejszej realizacji zaleceń przez chorego (w przypadku chorób nowotworowych, aby osiągnąć sukces terapeutyczny, konieczne jest przyjęcie przez pacjenta co najmniej 95% przepisanych dawek).

Wśród podejmowanych działań należy wymienić:

Uproszczenie schematu dawkowania leków. Proste i wygodne dawkowanie leków, najlepiej opracowane w przejrzystej, pisemnej formie przyczynia się do lepszego przestrzegania zaleceń.
Poprawę dostępności do personelu medycznego. Chory powinien mieć możliwość kontaktu telefonicznego z lekarzem i pielęgniarką w sytuacjach, w których potrzebowałby porady lub pomocy.
Przypomnienie o zażyciu leku oraz kontrola jego przyjęcia. Pacjent może wykorzystać w tym celu np. alarmy w telefonie komórkowym, budziki. Pomocne jest też prowadzenie dzienniczka przez chorego, co motywuje i dyscyplinuje go do sumiennego przestrzegania zaleceń oraz ułatwia kontrolę nad systematycznym zażywaniem leku.
Edukację pacjenta, która jest najważniejszym elementem pozwalającym na poprawę przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Szczególną rolę odgrywa tutaj lekarz, który w trakcie rozmowy indywidualnej z chorym powinien zwiększyć jego wiedzę na temat choroby oraz konsekwencji nieleczenia jej. Również pielęgniarki mogą być istotnym ogniwem w procesie edukacji chorego, który rozpoczyna doustną terapię przeciwnowotworową. Należy pamiętać, że dobra edukacja, przeprowadzona przez kompetentną i przeszkoloną osobę poprawia bezpieczeństwo pacjenta w trakcie leczenia.

Podstawową formą edukacji powinna być rozmowa indywidualna z chorym oraz jego rodziną, podczas której informacje powinny być przekazywane językiem dostosowanym do poziomu intelektualnego rozmówcy. Ważne jest, by poświęcić na nią odpowiednią ilość czasu, upewnić się, czy chory zrozumiał zalecenia oraz cierpliwie odpowiadać na zadawane przez pacjenta pytania. Pogłębiona rozmowa przyczynia się do zwiększenia świadomości i motywacji pacjenta.

Proces edukacji powinien być rozpoczęty od zebrania wywiadu z pacjentem, celem identyfikacji potencjalnych czynników utrudniających realizacje zaleceń. W trakcie rozmowy należy uzyskać informacje dotyczące sytuacji rodzinnej i socjalnej chorego, ocenić jego stan psychiczny i fizyczny, zidentyfikować ewentualne problemy ze słuchem i wzrokiem. Istotne jest również współwystępowanie innych, przewlekłych chorób wymagających przyjmowania leków (niebezpieczeństwo interakcji). Niezbędna jest także ocena funkcjonowania przewodu pokarmowego pod kątem problemów z przyjęciem doustnym leku (trudności w połykaniu, zaburzenia wchłaniania, brak apetytu). Uzyskane informacje pozwolą na sformułowanie zaleceń dostosowanych do stanu pacjenta, jego poziomu intelektualnego oraz na ewentualne wykorzystanie wsparcia członków rodziny.

W celu wzmocnienia przekazu werbalnego, dotyczącego zaleceń terapeutycznych, należy wykorzystać dodatkowe formy edukacji takie jak słowo drukowane (ulotki, broszury, poradniki), formy wizualne (np. zdjęcia), można również wskazać fachowo przygotowane strony internetowe. Powyższe pomoce nie mogą jednak zastąpić rozmowy indywidualnej z pacjentem i jego bliskimi.

W ramach edukacji pacjent powinien uzyskać informacje dotyczące między innymi:

Sposobu dawkowania leku, czyli czasu i częstotliwości podawania. Pacjent powinien wiedzieć, jak wygląda przyjmowany przez niego preparat, o jakiej godzinie i w jakiej dawce powinien być przyjęty oraz co zrobić w razie pominięcia dawki.
Zasad przyjmowania leku związanych z porą posiłków. Leki stosowane w doustnych terapiach przeciwnowotworowych bardzo często muszą być stosowane w ściśle określonej porze przed lub po posiłku. Istotne są też pewne restrykcje dietetyczne, które wpływają na wchłanianie i działanie niektórych leków np. zakaz spożywania soku grejpfrutowego, preparatów dziurawca czy tłustych posiłków. Zwrócić należy również uwagę na przyjmowanie innych leków, które mogą wchodzić w interakcje z lekami przeciwnowotworowymi.
Sposobów zapobiegania i łagodzenia objawów niepożądanych. Pacjenci i ich bliscy powinni mieć wiedzę o możliwych objawach ubocznych stosowanego leczenia (np. biegunka, wymioty, reakcje skórne), powinni szybko i wcześnie umieć je identyfikować oraz szukać fachowej pomocy medycznej w razie ich nasilenia.
Warunków przechowywania leku. Doustnych leków przeciwnowotworowych nie powinno się przekładać do innych pojemników z uwagi na to, że w większości są zaliczane do leków niebezpiecznych i należy ograniczyć możliwość skażenia dodatkowych powierzchni. Leki te powinny być trzymane z dala od zwierząt oraz dzieci, a jeżeli konieczne jest przechowywanie ich w lodówce, to należy je zabezpieczyć przed bezpośrednim kontaktem z żywnością. Ze względu na możliwość degradacji leku należy unikać miejsc gorących (np.kuchnia), z dużą wilgotnością (np. łazienka), nasłonecznionych (np.parapet okienny).

W trakcie terapii powinno się sprawdzić, w jakim stopniu pacjent stosuje się do zaleceń oraz zidentyfikować ewentualne problemy, które przyczyniają się do nieprawidłowego stosowania leków. Umiejętne prowadzenie rozmowy z pacjentem pełni tu bardzo ważną rolę. Dyskusja z chorym nie powinna być oskarżająca, napastliwa czy też oceniająca. Nawet odpowiedzialny chory, który jest zmotywowany do aktywnej walki z chorobą, narażony jest na wiele trudności, takich jak na przykład brak funduszy na dojazd do szpitala, problemy z pamięcią skutkujące zapominaniem o przyjęciu leku. Dlatego też należy poznać powody nieprzestrzegania zaleceń i skupić się na poszukiwaniu sposobów zaradzenia im.

Bibliografia: